Wszyscy pamiętają reakcję, gdy Sekretarz Stanu USA Alexander Haig zajął miejsce na podium w Białym Domu w dniu, w którym John Hinckley zastrzelił prezydenta Ronalda Reagana w 1981 roku. „Ja tu rządzę” – próbował Haig uspokoić opinię publiczną, wbrew konstytucyjnym zasadom sukcesji. Reakcją nie było ani oburzenie, ani uspokojenie, że ktoś przejął stery. Dlaczego? Harlan Cleveland w przemyślany sposób przedstawia powody, dla których główną reakcją na oświadczenie Haiga było rozbawienie z domieszką śmieszności. W sposób przekonujący argumentuje, że era, w której każdy mógł sprawować całkowitą kontrolę w dowolnym miejscu, już dawno minęła. Powód? Systemy stały się po prostu zbyt złożone, aby mogła nimi zarządzać jedna osoba. Dlatego najlepszym przywódcą dla społeczeństwa „Nobody’s-In-Charge” jest ktoś, kto dobrze czuje się w decentralizacji, ktoś, kto potrafi znaleźć pomysłowe, nietypowe rozwiązania. Guru zarządzania Warren Bennis napisał przedmowę do tego tomu. getAbstract.com poleca tę rozprawę tym, którzy są poważnie ciekawi, w jaki sposób zmiany technologiczne i społeczne zmieniają rolę lidera.
Artykuł przetłumaczony algorytmicznie (przepraszamy za niedoskonałości) jako materiał na nasze gry biznesowe.
Take-Aways
- Przywództwo to łączenie ludzi, aby coś się stało.
- Hierarchiczny system organizacyjny już się nie sprawdza. Systemy gospodarcze i społeczne stały się po prostu zbyt złożone, aby można było nimi zarządzać odgórnie.
- Przywódcy przyszłości muszą przewodzić, nie sprawiając wrażenia, że kierują.
- Dzisiejszych liderów ocenia się po tym, co robią, a nie po tym, co mówią lub kim są.
- Historia pokazuje, że złożone systemy działają najlepiej bez scentralizowanej kontroli.
- Alternatywą dla centralizacji jest zdecentralizowane dowodzenie i kontrola.
- Decentralizacja będzie działać tylko przy prawie uniwersalnych standardach, które są uznawane i akceptowane. Przykładem są standardy międzynarodowe.
- Ponieważ nikt nie ma pełnej kontroli, każdy ma kontrolę częściową.
- W erze „nikt nie rządzi” szkoły muszą przygotować ludzi do bycia dobrymi obywatelami.
- Skuteczny lider musi być myślicielem integracyjnym, który potrafi rozwiązywać problemy, łącząc najlepsze pomysły z wielu dziedzin.
Podsumowanie
Kto tu w ogóle rządzi?
Wydaje się, że wszyscy uznają znaczenie dobrego przywództwa, ale nie potrafią go naprawdę zdefiniować. Poznaje się je, gdy się je widzi – ale czym ono jest? Kto był lepszym przywódcą: George W. Bush czy Bill Clinton? Opinie są różne. Czy Północ wygrałaby wojnę domową bez Abrahama Lincolna? Historia nigdy nie zna odpowiedzi.
„Nikt nie jest liderem we wszystkim; w większości spraw wszyscy jesteśmy naśladowcami”.
Przywództwo, które prawdopodobnie wywołało więcej hipotetycznej nowomowy i żargonu niż jakikolwiek inny aspekt nauki o zarządzaniu, można po prostu zdefiniować jako łączenie ludzi, aby coś się stało. Może to brzmi zbyt prosto, aby mogło być prawdziwe, ale opisuje to, co robią skuteczni liderzy: skupiają uwagę i sprawiają, że ludzie wspólnie idą do przodu.
„Rozprzestrzenianie się informacji na całym świecie zasadniczo zmienia to, co jest potrzebne, aby zgromadzić ludzi, aby coś się stało”.
Kiedyś przywództwo powierzano kilku osobom, które dysponowały niewielką ilością informacji i wąskim wachlarzem możliwości. Zakładano, że to oni są odpowiedzialni. W Atenach Arystotelesa, Europie Karola Wielkiego i Wirginii Jeffersona wykształceni i zamożni podejmowali decyzje, które decydowały o pokoju lub wojnie, biedzie lub dobrobycie. Społeczeństwo było pionowe i wszyscy wiedzieli, kto tu rządzi.
„Ta sama przemiana, napędzana przez rozprzestrzenianie się wiedzy, jest widoczna w sprawach międzynarodowych: nikt nie jest i nie może być odpowiedzialny za świat”.
To się zmieniło, gdy rosnąca złożoność społeczeństwa doprowadziła do specjalizacji lub „podziału pracy”. Podział ten wymagał wykształcenia i samodzielnego myślenia. Już w 1813 roku Thomas Jefferson zauważył: „Powstanie… się zaczęło”. W ten sposób powstał podstawowy paradoks, przed którym do dziś stoją liderzy: jak włączyć wszystkich do działania, a jednocześnie osiągnąć jakieś efekty? Albo jak skłonić wiele osób o różnych umiejętnościach do wspólnej pracy nad osiągnięciem celu?
Prowadzenie przez działanie
Jedna z ważnych zmian polega na tym, że liderów coraz częściej wybiera się ze względu na to, co robią, a nie kim są. To prawda, że nadal istnieją reżimy totalitarne, w których kluczem do pozycji jest pochodzenie. Jednak większość dzisiejszych liderów w polityce, biznesie i nauce należy do „arystokracji osiągnięć”. Wypracowali oni swoją drogę na szczyt, stosując osiem postaw, które są niezbędne do ustanowienia skutecznego przywództwa:
Ciekawość intelektualna – Wiedza eksploduje, wszystko jest ze sobą powiązane.
Szczere zainteresowanie tym, jak myślą inni ludzie – Próbując zrozumieć, dlaczego ludzie czują się tak, a nie inaczej, można ich skuteczniej motywować. Aby zrozumieć innych, należy zacząć od spokoju z samym sobą.
Wizja nowej, lepszej przyszłości – Proszę zapomnieć o prostej linii projekcji z teraźniejszości do przyszłości. Aby stworzyć nową przyszłość, należy zrozumieć, że trendy nie są przeznaczeniem.
Wrażliwość, że większość ryzyk należy podejmować, a nie ich unikać.
Myślenie, które akceptuje kryzysy, napięcia i złożoność.
Świadomość, że liderzy nie popadają w użalanie się nad sobą i paranoję.
Osobista odpowiedzialność – Należy przyjąć odpowiedzialność za ogólny wynik swoich działań.
Nieuzasadniony optymizm – To poczucie, że chociaż eksperci mówią, że sytuacja jest ponura, to Państwo wierzą, że musi istnieć bardziej pozytywny wynik.
„Trendy to nie przeznaczenie”.
Czy możliwe jest istnienie społeczeństwa, w którym nikt nie rządzi? Proszę wziąć pod uwagę dowody z ostatniego stulecia, kiedy na przykład rozpad Związku Radzieckiego i innych krajów pokazał, że scentralizowana władza nie działa dobrze. W istocie, organizacja oznacza, że wszyscy wiedzą, kto jest na górze i wszyscy wykonują polecenia, które pochodzą z góry. Jednak piramidy hierarchiczne są zasadniczo nieamerykańskie. Ojcowie założyciele USA mieli na myśli coś zupełnie innego: niezbywalne prawa i równowagę sił. Prawdziwa amerykańska tradycja polega na wymyślaniu systemów, w których ludzie mogą realizować swoje własne cele, a nikt nimi nie kieruje. W rzeczywistości oznacza to, że każdy obywatel jest częściowo odpowiedzialny. Decentralizacja rządzi.
Wzajemnie uzgodnione standardy
W jaki sposób systemy mogą działać bez kogoś, kto nimi kieruje? Podstawowym składnikiem są uzgodnione normy. Jeżeli ludzie są zgodni co do tego, co jest dobre, a co złe, sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe, dobre i złe, dobre praktyki zawodowe i złe praktyki zawodowe, to zmniejsza się potrzeba kontroli hierarchicznej. Proszę rozważyć, w jaki sposób ustalono międzynarodowe standardy dla tysięcy produktów i usług. Proces ten rozpoczął się w 1906 roku, kiedy naukowcy zdecydowali, że przedmioty elektroniczne powinny być wykonane w taki sposób, aby mogły działać i pasować do siebie w każdym miejscu na świecie. Ruch ten nabrał rozmachu w 1947 roku, kiedy to utworzono Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, czyli ISO, słowo to pochodzi od greckiego „isos”, co oznacza równy. Pierwszy standard ISO, wspólna temperatura dla pomiarów przemysłowych, został opublikowany w 1951 roku. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że dziś istnieje 13 544 norm międzynarodowych, które wypełniają ponad 400 000 stron dokumentacji. Bez takich norm zarządzanie gospodarką międzynarodową wymagałoby prawdopodobnie masowej i uciążliwej kontroli hierarchicznej.
„Wymaganym rozpuszczalnikiem cywilizacji jest szacunek dla różnic. Sztuka polega na tym, aby wspólnie być innym”.
Tak wiele się zmieniło, że dzisiejszy lider musi przejąć dowodzenie w nowym świecie, gdzie:
Systemy są tak złożone, że nikt nie jest w stanie naprawdę kierować niczym istotnym.
Im więcej osób jest zaangażowanych w podjęcie decyzji, tym większa szansa, że zostanie ona zrealizowana.
Luźniejsze formy organizacyjne są lepsze niż formy kontrolowane.
Planowanie musi być płynne i podlegać zmianom.
Informacje muszą być dzielone, a nie gromadzone.
„Pani osobowość, zwycięski uśmiech, seksowność czy atrakcyjny głos mogą wydawać się przekonującymi atutami przywódczymi. Ale to właśnie dzięki myśleniu i wyobraźni można zdecydować, dokąd chce się iść i przekonać innych, aby się przyłączyli w środowisku, w którym nikt nie rządzi.”
Zmiany te nastąpiły z powodu 10 rewolucji, które przetoczyły się przez świat:
Po raz pierwszy w historii działania wojenne są ograniczone. Owszem, w punktach zapalnych nadal toczą się ogromne walki, ale moc ładunków wybuchowych jest tak duża, że broń stała się zbyt potężna, aby narody mogły jej rzeczywiście używać. W ten sposób energia walki została skierowana na bardziej produktywne kanały, takie jak próby zdobycia przewagi dzięki informacji.
Biotechnologia stawia ludzkość przed ogromnymi dylematami etycznymi. W coraz większym stopniu ludzkość będzie decydować o przebiegu własnej ewolucji.
Komputery przejmują ciężką pracę. Wraz z wprowadzeniem komputerów zmieniają się role zawodowe.
Sieci komputerowe mogą obsługiwać bardzo skomplikowane problemy, takie jak modelowanie pogody i rozszyfrowywanie genomów.
Technologia zmienia hierarchiczny charakter organizacji. Dowodzenie i kontrola odchodzą do lamusa.
Po raz pierwszy świat ma powszechnie podzielaną ideę: prawa człowieka dla wszystkich.
Rozpoczyna się globalna rewolucja sprawiedliwości, ponieważ osoby pokrzywdzone przez los wykorzystują nowe formy komunikacji, aby domagać się równego traktowania.
Pojawienie się globalizacji i modernizacji kładzie nacisk na więzi ze społecznościami o mniejszej niż globalna wielkości – plemionami, krajami, grupami etnicznymi i religiami.
Ekologia wywoła rewolucję w ludzkiej samokontroli opartej na globalnej współpracy.
Otwartość i pluralizm rozprzestrzeniają się, a systemy autorytarne i totalitarne nie mogą z nimi konkurować.
Lider jako futurysta
Aby być wizjonerskim liderem, należy unikać dwóch głównych pułapek. Pierwsza to założenie, że przyszłość jest sumą wszystkich obecnych trendów. Obecne megatrendy nie są równoznaczne z przyszłym przeznaczeniem. Przyszłość jest trudna do przewidzenia. Druga pułapka to założenie, że zasoby są pochodzenia naturalnego. W coraz większym stopniu ważnymi zasobami są ludzka wyobraźnia, inwencja i innowacje. Informacja – nie będąca towarem naturalnym – jest kluczowym wkładem w procesy gospodarek postindustrialnych. Proszę to docenić, aby nie przeoczyć zasobów, które mogliby Państwo wykorzystać w inny sposób.
Cechy skutecznego lidera
Niezwykły lider musi umieć przewodzić, nie będąc szefem, i musi mieć:
Energię fizyczną – Przywództwo wiąże się zazwyczaj z długimi godzinami pracy i dużą ilością zadań domowych. Dzisiejszy lider nie może sobie pozwolić na izolację od tego, co nowe, wymagające lub inne.
Zarządzanie konsensusem – Osoby podejmujące decyzje obecnie konsultują się lub nawet targują z ludźmi, którzy będą wykonywać ich polecenia. Jest to w zasadzie imperatyw technologiczny. Podczas gdy narracje sportowe i filmowe mają zazwyczaj dwie strony – na przykład dobro i zło – w rzeczywistości w każdej sprawie dotyczącej świata rzeczywistego zaangażowanych jest wiele grup interesów. Umiejętność doprowadzenia różnych grup do konsensusu jest kluczową umiejętnością przywódczą.
Radość wyboru – Duży wachlarz możliwości wyboru będzie cieszył, a nie przygnębiał skutecznego kierownika, który powinien z radością przyjmować złożone zarządzanie społeczne.
Radość z ruchu – Dobrzy menedżerowie bardziej kierują niż prowadzą. Pęd już istnieje, a zadaniem kierownika jest kierowanie nim z wyczuciem.
Prowadzenie z uczciwością
Proszę zacząć od stwierdzenia, że uczciwość zależy od Państwa. Uczciwość to zasadniczo osobisty wybór. Nie można zyskać uczciwości z racji przynależności. Nie można zdobyć stopnia naukowego w zakresie uczciwości. Nie ma pozycji ani stanowiska w życiu, które by ją przyznawały. Na stanowisku kierowniczym Pana sumienie będzie poddawane różnym naciskom. To, którego głosu zdecyduje się Pan słuchać, jest wyłącznie Pana wyborem. Proszę dokonywać tych wyborów ze świadomością, że będą Państwo ponosić konsekwencje swoich decyzji. Proszę po prostu zadać sobie pytanie: Czy gdyby Pana działanie zostało poddane publicznej kontroli, nadal uważałby Pan, że było to właściwe postępowanie, właściwie pomyślane i wykonane? Jeżeli wydaje się to mądre tylko wtedy, gdy nikt się o tym nie dowie, to prawdopodobnie nie jest to mądra decyzja.
Lider jako integracyjny myśliciel
W szkolnictwie wyższym brakuje jednolitej teorii pola, która przekraczałaby intelektualne silosy dyscyplin naukowych. A przecież lider musi stosować nowe informacje z innych dziedzin, aby znaleźć skuteczne i pomysłowe rozwiązanie danego problemu. Nowoczesne społeczeństwo opracowało wiele skutecznych sposobów na zdławienie innowacyjności; niektóre z najskuteczniejszych rozwijają się w naszych uczelniach. Tradycyjni liderzy nie potrafią przebić się przez te intelektualne silosy. Wkrótce nawet tradycyjni przywódcy nie będą mogli rządzić w stary, piramidalny sposób. Rozprzestrzenianie się wiedzy wymaga bardziej otwartego, mniej hierarchicznego podejścia.
Kształcenie w zakresie przywództwa obywatelskiego
Gdy nikt nie rządzi, każdy w pewnym stopniu lub częściowo rządzi, dlatego możliwości poszczególnych obywateli stają się kluczowe. Kształcenie w zakresie przywództwa przekształca się w kształcenie w zakresie obywatelstwa. W społeczeństwie opartym na informacji edukacja jest kołem napędowym przywództwa. Czy ma sens przygotowywanie obywateli do wykonywania konkretnych zawodów, skoro treść pracy szybko się zmienia? W 1975 r. Departament Pracy USA przewidywał, że do 2000 r. dwie trzecie osób uczęszczających wówczas do przedszkola będzie wykonywać zawody, które wówczas nie istniały. Zakładając, że od tego czasu zmiany społeczne i technologiczne uległy przyspieszeniu, o ileż bardziej nieprawdopodobne jest to, że uczniowie mogą lub powinni kształcić się w określonych zawodach. I odwrotnie, jak skutecznie nasz system edukacyjny uczy mądrości? Czy pionowe dyscypliny akademickie, zbudowane wokół grup metod badawczych, rzeczywiście kształcą studentów w zakresie rozwiązywania problemów i pomysłowości? Jaki pojedynczy problem lub zagadnienie ze świata rzeczywistego mieści się w jurysdykcji jednego wydziału akademickiego?
„Nowe zasady nie muszą być pisane przez Public Executive lub ghostwritera; wydaje się, że wszystkie zostały już wypowiedziane przez starotestamentowych proroków, chińskich i indyjskich mędrców, starożytnych Greków oraz nauczycieli i zbawców wielkich religii świata.”
Lider przyszłości będzie potrzebował umysłu integracyjnego. Może on pracować w warunkach dużej niepewności i niemalże chaosu, może przyjąć rolę przywódcy bez hierarchii, będzie potrafił wziąć różne elementy zmieniającego się świata i połączyć je tak, aby miały sens dla innych. Oferując taką wizję, lider będzie w stanie skłonić ludzi do współpracy nad wspólnym celem. I o to właśnie chodzi w byciu liderem.
O Autorze
Harland Cleveland zarządzał pomocą humanitarną po II wojnie światowej dla ONZ jako główny urzędnik planu Marshalla. Wydawał magazyn The Reporter i był dziekanem Maxwell School of Citizenship na Uniwersytecie Syracuse. Prezydent John F. Kennedy mianował go asystentem sekretarza stanu przy ONZ. Prezydent Lyndon B. Johnson mianował go ambasadorem USA przy NATO. Założyciel Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Minnesoty im. Huberta H. Humphreya, obecnie jest członkiem zarządu American Refugee Committee i World Future Society.